| CHAP. LX. Of Madness, and Divinations which are made when men are awake, and of the power of a Melancholy humor, by which Spirits are sometimes induced into mens bodies. | Chương 60: về sự điên loạn, về phép chiêm bốc khi tỉnh thức, và quyền năng của uất khí, thứ đôi khi dẫn dụ các tinh linh vào thân xác con người. |
| It happens also sometimes, that not only they that are asleep, but also they that are watchfull do with a kind of instigation of minde, Divine, which Divination Aristotle cals ravishment, or a kind of madness, and teacheth that it proceeds from a melancholy humor, saying in his Treatise of divination: Melancholy men, by reason of their earnestness, do far better conjecture, and quickly conceive a habit, and most easily receive an impression of the Celestials. And in his Problemes saith, that the Sibyls, and the Bacchides, and Niceratus the Syracusan, and Amon, were by their naturall Melancholy complexion Prophets, and Poets. The cause therefore of this madness, if it be any thing within the body, is a melancholy humor, not that which they call black choller, which is so obstinate, and terrible a thing, that the violence of it is said by Physitians, and Naturall Phylosophers, besides madness, which it doth induce, also to entice evill spirits to seize upon mens bodies. | Cũng có khi không chỉ người ngủ, mà cả người tỉnh thức cũng có thể, bằng một sự thôi thúc của tâm trí, mà tiên tri. Phép chiêm bốc này, Aristotle gọi là sự xuất thần, hoặc một dạng điên loạn, và dạy rằng nó khởi phát từ uất khí (melancholy humor). Ông nói trong luận thuyết về chiêm bốc: “Những người u uất, do sự nhiệt thành của họ, phỏng đoán tốt hơn nhiều, nhanh chóng hình thành thói quen, và dễ dàng tiếp nhận ấn tượng từ các thiên thể.” Và trong cuốn “Các Vấn Đề”, ông nói rằng các nữ tiên tri Sibyl và Bacchides, Niceratus xứ Syracuse, và Amon, đều là các nhà tiên tri và thi sĩ nhờ vào khí chất u uất tự nhiên của họ. Vậy nên, nguyên nhân của sự điên loạn này, nếu có gì đó bên trong cơ thể, chính là uất khí; không phải thứ mà họ gọi là mật đen (black choler), một thứ cố chấp và khủng khiếp đến mức, các thầy thuốc và triết gia tự nhiên nói rằng, ngoài việc gây ra điên loạn, nó còn dụ dỗ các tà linh chiếm hữu thân xác con người. |
| Therefore we understand a melancholy humor here, to be a naturall, and white choller. | Do đó, ở đây, ta hiểu uất khí là một loại mật trắng (white choler) tự nhiên. |
| For this, when it is stirred up, burns, and stirs up a madness conducing to knowledge, and divination, especially if it be helped by any Celestiall influx, especially of Saturn, who seeing he is cold, and dry, as is a melancholy humor, hath his influence upon it, increaseth, and preserveth it. | Vì thứ này, khi bị khuấy động, sẽ bùng cháy và kích động một cơn điên loạn dẫn đến tri thức và sự tiên tri, đặc biệt nếu được trợ giúp bởi một luồng ảnh hưởng thiên thể nào đó, nhất là từ Thổ Tinh (Saturn). |
| Besides, seeing he is the Author of secret contemplation, and estranged from all publike affairs, and the highest of all the planets, doth alwaies as with call his mind from outward businesses, so also makes it ascend higher, and bestows upon him the knowledge, and passages of future things. | Thổ Tinh, vì lạnh và khô như uất khí, có ảnh hưởng lên nó, làm nó gia tăng và bảo tồn nó. Hơn nữa, vì Thổ Tinh là nguồn gốc của sự chiêm nghiệm bí mật, xa lánh mọi việc công chúng, và là hành tinh cao nhất, nên nó luôn gọi tâm trí con người rời khỏi những việc bên ngoài, đồng thời nâng nó lên cao hơn, và ban cho nó tri thức cùng những con đường đến với tương lai. |
| And this is Aristotles meaning in his book of Problemes. | Và đây là ý của Aristotle trong cuốn “Các Vấn Đề” của ông. |
| By Melancholy, saith he, some men are made as it were divine, foretelling things to come, and some men are made Poets. | “Nhờ uất khí,” ông nói, “một số người trở nên như thần thánh, tiên đoán những điều sắp đến, và một số người trở thành thi sĩ.” |
| He saith also, that all men that were excellent in any Science, were for the most part melancholy. | Ông cũng nói rằng tất cả những người xuất chúng trong bất kỳ khoa học nào, phần lớn đều là người u uất. |
| Democritus, and Plato attest the same, saying, that there were some melancholy men, that had such excellent wits, that they were thought, and seemed to be more divine then humane. | Democritus và Plato cũng chứng thực điều tương tự, nói rằng có những người u uất sở hữu trí tuệ xuất sắc đến mức họ được cho là và dường như còn thiêng liêng hơn cả con người. |
| So also there have been many melancholy men at first rude, ignorant, and untractable, as they say Hesiod, Ion, Tynnichus, Calcinenses, Homer, and Lucretius were, who on a suddain were taken with a madness, and became Poets, and prophecied wonderfull, and divine things, which they themselves scarce understood. | Cũng vậy, đã có nhiều người u uất ban đầu thô kệch, ngu dốt và khó bảo, như người ta nói về Hesiod, Ion, Tynnichus, Calcinenses, Homer, và Lucretius, những người bỗng nhiên bị một cơn điên loạn chiếm lấy và trở thành thi sĩ, tiên tri những điều kỳ diệu và thần thánh mà chính họ cũng hiếm khi hiểu được. |
| Whence divine Plato in Ion saith, many Prophets, after the violence of their madness was abated, do not well understand what they wrote, yet treated acurately of each Art in their madness, as all Artists by reading of them judge. | Từ đó, Plato thần thánh đã nói trong “Ion”: “Nhiều nhà tiên tri, sau khi cơn điên loạn lắng xuống, không hiểu rõ những gì họ đã viết, nhưng lại luận bàn chính xác về từng nghệ thuật trong cơn điên loạn của mình, như tất cả các nghệ sĩ khi đọc tác phẩm của họ đều phán xét.” |
| So great also they say the power of melancholy is of, that by its force, Celestiall spirits also are sometimes drawn into mens bodies, by whose presence, and instinct, antiquity testifies men have been made drunk, and spake most wonderful things. | Người ta nói rằng quyền năng của uất khí lớn đến mức, bởi sức mạnh của nó, các tinh linh thiên thể đôi khi cũng bị hút vào thân xác con người, mà bởi sự hiện diện và linh cảm của chúng, cổ nhân chứng thực rằng con người đã trở nên say sưa và nói ra những điều kỳ diệu nhất. |
| And that they think happens under a threefold difference, according to a threefold apprehension of the soul, viz. imaginative, rationall, and mentall. | Và họ nghĩ rằng điều đó xảy ra theo ba cấp độ khác nhau, tương ứng với ba cấp độ nhận thức của linh hồn: tưởng tượng, lý trí, và tâm trí. |
| They say therefore, when the mind is forced with a melancholy humor, nothing moderating the power of the body, and passing beyond the bonds of the members, is wholly carried into imagination, and doth suddenly become a seat for inferior spirits, by whom it oftentimes receives wonderfull wayes, and forms of manuall Arts. | Họ nói rằng, khi tâm trí bị ép buộc bởi uất khí, không gì kìm hãm được sức mạnh của cơ thể, và vượt qua giới hạn của các giác quan, nó hoàn toàn bị cuốn vào cõi tưởng tượng, và đột nhiên trở thành nơi trú ngụ cho các tinh linh cấp thấp. |
| So we see that any most ignorant man doth presently become an excellent painter, or contrivers of building, and to become a master in any such Art. | Vì vậy, ta thấy một người ngu dốt nhất cũng có thể đột nhiên trở thành một họa sĩ xuất sắc, hoặc một nhà kiến trúc tài ba, và trở thành bậc thầy trong bất kỳ nghệ thuật nào như vậy. |
| But when these kinds of spirits portend to us future things, they shew those things which belong to the disturbing of the Elements, and changes of times, as rain, tempests, innundations, earthquakes, great mortality, famine, slaughter, and the like. | Nhưng khi những loại tinh linh này báo trước cho chúng ta về tương lai, chúng chỉ ra những điều liên quan đến sự xáo trộn của các nguyên tố và sự thay đổi của thời tiết, như mưa, bão, lụt lội, động đất, đại dịch, nạn đói, tàn sát, và những điều tương tự. |
| As we read in Aulus Gelius, that Cornelius Patarus his Priest did at the time, when Cesar, and Pompey were to fight in Thessalia, being taken with a madness, foretell the time, order, and issue of the battell. | Như ta đọc trong Aulus Gelius, rằng Cornelius Patarus, một tư tế của ông, vào thời điểm Caesar và Pompey chuẩn bị giao chiến ở Thessalia, đã bị một cơn điên loạn chiếm lấy và tiên đoán chính xác thời gian, trật tự, và kết quả của trận chiến. |
| But when the mind is turned wholly into reason, it becomes a receptacle for midle spirits. | Nhưng khi tâm trí hoàn toàn chuyển sang cõi lý trí, nó trở thành nơi đón nhận của các tinh linh cấp trung. |
| Hence it obtains the knowledge, and understanding of natural, and humane things. | Từ đó, nó có được tri thức và sự hiểu biết về các sự vật tự nhiên và con người. |
| So we see that a man sometimes doth on a suddain become a Philosopher, Physitian, or an excellent Orator, and foretels mutations of Kingdomes, and restitutions of Ages, and such things as belong to them, as the Sybill did to the Romanes; but when the mind is wholly elevated into the understanding, then it becomes a receptacle of sublime spirits, and learns of them the secrets of divine things, such as the Law of God, the orders of Angels, and such things as belong to the knowledge of things eternall, and salvation of souls. | Vì vậy, ta thấy một người đôi khi đột nhiên trở thành một triết gia, một thầy thuốc, hoặc một nhà hùng biện xuất sắc, và tiên đoán những thay đổi của các vương quốc, sự phục hồi của các thời đại, và những điều liên quan đến chúng, như nữ tiên tri Sibyl đã làm với người La Mã; nhưng khi tâm trí được nâng lên hoàn toàn vào cõi tâm thức, nó trở thành nơi đón nhận của các tinh linh siêu việt, và học hỏi từ chúng những bí mật của các sự vật thiêng liêng, như Luật của Chúa, các trật tự của Thiên thần, và những điều thuộc về tri thức của những sự vật vĩnh cửu và sự cứu rỗi của các linh hồn. |
| It foresees things which are appointed by Gods speciall predestination, as future prodigies, or miracles, the prophet to come, and the changing of the law. | Nó thấy trước những điều được định sẵn bởi sự tiền định đặc biệt của Chúa, như những điềm báo hoặc phép lạ trong tương lai, nhà tiên tri sắp đến, và sự thay đổi của luật pháp. |
| So the Sybills Prophecyed of Christ a long time before his coming. | Vì vậy, các nữ tiên tri Sibyl đã tiên tri về Chúa Kitô từ rất lâu trước khi ngài đến. |
| So Virgil understanding that Christ was at hand, and remembring what the Sybill Cumaea had said, sang thus to Pollio. | Virgil, khi hiểu rằng Chúa Kitô đã gần kề, và nhớ lại những gì Sibyl xứ Cumaea đã nói, đã hát cho Pollio như sau: |
| There are also some prognosticks, which are in the midle, betwixt naturall, and supernaturall divination, as in those who are neer to death, and being weakened with old Age, do sometimes foresee things to come, because as saith Plato, by how much the more men are less hindred by their sence, so much the more acurately they understand, and because they are neerer to the place whither they must go, and their bonds being as it were a little loosed, seeing they are no more subject to the body, easily perceive the light of divine revelation. | Cũng có một số điềm báo nằm giữa sự chiêm bốc tự nhiên và siêu nhiên, như ở những người sắp chết, và những người già yếu, đôi khi họ thấy trước được những điều sắp đến. Bởi vì, như Plato nói, con người càng ít bị các giác quan cản trở, họ càng hiểu biết chính xác hơn; và vì họ gần hơn với nơi họ phải đến, và những ràng buộc của họ như đã được nới lỏng một chút, không còn lệ thuộc vào cơ thể, họ dễ dàng nhận thấy ánh sáng của sự mặc khải thiêng liêng. |
Nâng cấp VIP để xem các trang bị khóa.