37 – Quỷ đỏ

THE RED ETIN	QUỶ ĐỎ
There were ance twa widows that lived on a small bit o' ground, which they rented from a farmer.	Ngày xửa ngày xưa, có hai bà góa phụ sống trên một mảnh đất nhỏ thuê lại của một người nông dân.
Ane of them had twa sons, and the other had ane; and by-and-by it was time for the wife that had twa sons to send them away to seeke their fortune.	Một bà có hai người con trai, bà kia thì có một. Rồi cũng đến ngày, bà mẹ có hai con phải để các con lên đường đi tìm vận may.
So she told her eldest son ae day to take a can and bring her water from the well, that she might bake a cake for him; and however much or however little water he might bring, the cake would be great or sma' accordingly; and that cake was to be a' that she could gie him when he went on his travels.	Một hôm, bà bảo người con trai cả lấy vò ra giếng xách nước về để bà nướng cho cậu một chiếc bánh. Cậu mang về được nhiều hay ít nước, chiếc bánh sẽ to hay nhỏ tương ứng; và đó sẽ là tất cả những gì bà có thể cho con khi lên đường.
The lad gaed away wi' the can to the well, and filled it wi' water, and then came away hame again; but the can being broken the maist part of the water had run out before he got back.	Chàng trai xách vò ra giếng, múc đầy nước rồi quay về. Nhưng chiếc vò bị vỡ, nên nước đã chảy gần hết trước khi cậu về tới nhà.
So his cake was very sma'; yet sma' as it was, his mother asked if he was willing to take the half of it with her blessing, telling him that, if he chose rather to have the hale, he would only get it wi' her curse.	Vì vậy, chiếc bánh của cậu chỉ bé tí xíu. Dù vậy, mẹ cậu vẫn hỏi con có bằng lòng nhận nửa chiếc bánh cùng lời chúc phúc của mẹ không, và bà nói thêm rằng, nếu cậu chọn lấy cả cái bánh, cậu sẽ chỉ nhận được nó cùng với lời nguyền rủa của bà.
The young man, thinking he might hae to travel a far way, and not knowing when or how he might get other provisions, said he would like to hae the hale cake, come of his mother's malison what like; so she gave him the hale cake, and her malison alang wi't.	Chàng trai nghĩ mình có thể phải đi một chặng đường dài, chẳng biết khi nào mới có đồ ăn, nên cậu đáp rằng muốn có cả cái bánh, bất chấp lời nguyền của mẹ ra sao. Thế là bà đưa cho cậu trọn cái bánh, và lời nguyền độc địa cũng đi kèm.
Then he took his brither aside, and gave him a knife to keep till he should come back, desiring him to look at it every morning, and as lang as it continued to be clear, then he might be sure that the owner of it was well; but if it grew dim and rusty, then for certain some ill had befallen him.	Sau đó, cậu kéo em trai sang một bên, đưa cho em một con dao và dặn hãy giữ lấy cho đến khi cậu trở về. Cậu dặn em mỗi sáng hãy lấy dao ra xem, chừng nào nó còn sáng bóng thì anh trai cậu vẫn bình an; nhưng nếu nó mờ đi và rỉ sét, thì chắc chắn có điều chẳng lành đã xảy đến với cậu.
So the young man set out to seek his fortune.	Thế rồi chàng trai lên đường tìm vận may.
And he gaed a' that day, and a' the next day; and on the third day, in the afternoon, he came up to where a shepherd was sitting with a flock o' sheep.	Cậu đi suốt một ngày, rồi một ngày nữa; đến chiều ngày thứ ba, cậu đến chỗ một người chăn cừu đang ngồi bên đàn chiên của mình.
And he gaed up to the shepherd and asked him wha the sheep belanged to; and the man answered:	Cậu đến gần hỏi người chăn cừu rằng đàn chiên này của ai. Người ấy bèn đáp:
"The Red Etin of Ireland Ance lived in Bellygan, And stole King Malcolm's daughter, The King of fair Scotland. He beats her, he binds her, He lays her on a band; And every day he dings her With a bright silver wand Like Julian the Roman He's one that fears no man. It's said there's ane predestinate To be his mortal foe; But that man is yet unborn And lang may it be so."	>Quỷ Đỏ xứ Ireland, Trú tại Bellygan, Hắn bắt cóc công chúa Vua Malcolm, Vị vua của Scotland huy hoàng. Hắn đánh nàng, hắn trói nàng, Ném nàng vào gông cùm xiềng xích, Mỗi ngày hắn quất xuống thân nàng, Bằng cây roi bạc lấp lánh. Tợ Julian La Mã kiêu hùng, Chẳng một ai hắn thấy sợ. Người ta nói có kẻ mang định mệnh, Sinh ra là kẻ thù của hắn, Nhưng kẻ ấy vẫn chưa chào đời, Và mong là còn lâu mới tới.
The young man then went on his journey; and he had not gone far when he espied an old man with white locks herding a flock of swine; and he gaed up to him and asked whose swine these were, when the man answered:	Chàng trai tiếp tục hành trình. Đi chưa được bao xa, cậu thấy một ông lão tóc bạc đang chăn một đàn lợn. Cậu lại gần và hỏi đàn lợn này của ai, ông lão trả lời:
"The Red Etin of Ireland"— (Repeat the verses above.)	"Quỷ Đỏ xứ Ireland…” (Lặp lại những vần thơ trên.)
Then the young man gaed on a bit farther, and came to another very old man herding goats; and when he asked whose goats they were, the answer was:	Chàng trai đi thêm một đoạn nữa, và gặp một ông lão khác già hơn đang chăn dê. Khi cậu hỏi đàn dê của ai, câu trả lời vẫn là:
"The Red Etin of Ireland"— (Repeat the verses again.)	"Quỷ Đỏ xứ Ireland…” (Lặp lại những vần thơ trên.)
This old man also told him to beware of the next beasts that he should meet, for they were of a very different kind from any he had yet seen.	Ông lão này còn dặn cậu hãy coi chừng những con thú mà cậu sắp gặp, vì chúng thuộc một loại rất khác với những gì cậu từng thấy.
So the young man went on, and by-and-by he saw a multitude of very dreadfu' beasts, ilk ane o' them wi' twa heads, and on every head four horns.	Chàng trai tiếp tục đi, và chẳng mấy chốc cậu nhìn thấy một bầy quái thú trông vô cùng ghê rợn, mỗi con có hai đầu, và trên mỗi đầu lại có bốn sừng.
And he was sore frightened, and ran away from them as fast as he could; and glad was he when he came to a castle that stood on a hillock, wi' the door standing wide to the wa'.	Cậu hoảng sợ tột độ, co cẳng chạy thục mạng. Cậu mừng rỡ xiết bao khi thấy một lâu đài trên đỉnh đồi, cánh cửa mở toang.
And he gaed into the castle for shelter, and there he saw an auld wife sitting beside the kitchen fire.	Cậu chạy vào lâu đài để trú ẩn, và thấy một bà lão đang ngồi bên bếp lửa.
He asked the wife if he might stay there for the night, as he was tired wi' a lang journey; and the wife said he might, but it was not a good place for him to be in, as it belanged to the Red Etin, who was a very terrible beast, wi' three heads, that spared no living man he could get hold of.	Cậu hỏi bà lão liệu có thể ở lại qua đêm được không, vì cậu đã mệt nhoài sau một chuyến đi dài. Bà lão nói có thể, nhưng đây không phải là nơi tốt lành gì cho cậu, vì nó thuộc về Quỷ Đỏ, một con quái vật ba đầu khủng khiếp, không tha cho bất kỳ người sống nào mà nó tóm được.
The young man would have gone away, but he was afraid of the beasts on the outside of the castle; so he beseeched the old woman to conceal him as well as she could, and not to tell the Etin that he was there.	Chàng trai định bỏ đi, nhưng lại sợ lũ quái thú bên ngoài. Cậu van nài bà lão che giấu mình kỹ nhất có thể, và đừng nói cho Quỷ Đỏ biết cậu đang ở đây.
He thought, if he could put over the night, he might get away in the morning without meeting wi' the beasts, and so escape.	Cậu nghĩ, nếu có thể qua được đêm nay, sáng mai cậu sẽ trốn đi trước khi gặp lại lũ quái vật.
But he had not been long in his hidy-hole before the awful Etin came in; and nae sooner was he in than he was heard crying:	Nhưng cậu trốn chưa được bao lâu thì gã Quỷ Đỏ đáng sợ đã trở về. Vừa bước vào, hắn đã gầm lên:
"Snouk but and snouk ben, I find the smell of an earthly man; Be he living, or be he dead, His heart this night shall kitchen my bread."	“Khụt khịt trong, khụt khịt ngoài, Ta ngửi thấy mùi của người trần. Dù sống hay là đã chết, Tối nay tim nó sẽ là gia vị cho bánh của ta.”
The monster soon found the poor young man, and pulled him from his hole.	Quái vật nhanh chóng tìm thấy chàng trai tội nghiệp và lôi cậu ra khỏi chỗ trốn.
And when he had got him out he told him that if he could answer him three questions his life should be spared.	Hắn bảo cậu rằng nếu trả lời được ba câu hỏi, hắn sẽ tha mạng.
The first was: Whether Ireland or Scotland was first inhabited? The second was: Whether man was made for woman, or woman for man? The third was: Whether men or brutes were made first?	Câu thứ nhất: Ireland hay Scotland, nơi nào có người ở trước? Câu thứ hai: Đàn ông được tạo ra cho đàn bà, hay đàn bà được tạo ra cho đàn ông? Câu thứ ba: Con người hay thú vật được tạo ra trước?
The lad not being able to answer one of these questions, the Red Etin took a mace and knocked him on the head, and turned him into a pillar of stone.	Chàng trai chẳng thể trả lời được câu nào, Quỷ Đỏ liền lấy một cây chùy đập vào đầu cậu, biến cậu thành một pho tượng đá.
On the morning after this happened the younger brither took out the knife to look at it, and he was grieved to find it a' brown wi' rust.	Sáng hôm sau, người em trai lấy con dao ra xem, và lòng cậu trĩu nặng khi thấy nó đã hóa nâu vì rỉ sét.
He told his mother that the time was now come for him to go away upon his travels also; so she requested him to take the can to the well for water, that she might bake a cake for him.	Cậu thưa với mẹ rằng đã đến lúc cậu cũng phải lên đường. Bà cũng bảo cậu xách vò ra giếng lấy nước để bà nướng bánh.
The can being broken, he brought hame as little water as the other had done, and the cake was as little.	Vì chiếc vò bị vỡ, cậu cũng chỉ mang về được chút nước ít ỏi như anh mình, và chiếc bánh cũng nhỏ như thế.
She asked whether he would have the hale cake wi' her malison, or the half wi' her blessing; and, like his brither, he thought it best to have the hale cake, come o' the malison what might.	Bà hỏi cậu sẽ chọn cả cái bánh với lời nguyền, hay nửa cái bánh với lời chúc phúc. Giống như anh trai, cậu nghĩ tốt hơn là nên có cả cái bánh, bất kể lời nguyền ra sao.
So he gaed away; and everything happened to him that had happened to his brother!	Và thế là cậu ra đi. Mọi chuyện xảy đến với cậu y hệt như những gì đã xảy đến với người anh trai!
The other widow and her son heard of a' that had happened frae a fairy, and the young man determined that he would also go upon his travels, and see if he could do anything to relieve his twa friends.	Người góa phụ còn lại và con trai bà nghe được toàn bộ câu chuyện từ một nàng tiên. Chàng trai quyết định rằng mình cũng sẽ lên đường, xem thử có thể làm gì để cứu hai người bạn của mình không.
So his mother gave him a can to go to the well and bring home water, that she might bake him a cake for his journey.	Mẹ cậu đưa cho cậu chiếc vò để đi lấy nước, bà cũng sẽ nướng cho cậu một chiếc bánh để lên đường.
And he gaed, and as he was bringing hame the water, a raven owre abune his head cried to him to look, and he would see that the water was running out.	Cậu đi, và khi đang xách nước về, một con quạ bay trên đầu kêu lên bảo cậu hãy nhìn xuống, nước đang chảy ra kìa.
And he was a young man of sense, and seeing the water running out, he took some clay and patched up the holes, so that he brought home enough water to bake a large cake.	Vốn là một chàng trai khôn ngoan, cậu thấy nước chảy ra liền lấy đất sét trét lại những cái lỗ, nhờ vậy mà cậu mang về nhà đủ nước để nướng một chiếc bánh thật to.
When his mother put it to him to take the half-cake wi' her blessing, he took it in preference to having the hale wi' her malison; and yet the half was bigger than what the other lads had got a'thegither.	Khi mẹ cậu hỏi con muốn chọn nửa cái bánh với lời chúc phúc, hay cả cái bánh với lời nguyền, cậu đã chọn nửa cái bánh cùng lời chúc phúc của mẹ. Ấy vậy mà, nửa chiếc bánh của cậu vẫn còn to hơn cả cái bánh mà hai chàng trai kia có được cộng lại.
So he gaed away on his journey; and after he had traveled a far way he met wi' an auld woman, that asked him if he would give her a bit of his bannock.	Chàng trai lên đường. Đi được một quãng xa, cậu gặp một bà lão hỏi xin cậu một miếng bánh.
And he said he would gladly do that, and so he gave her a piece of the bannock; and for that she gied him a magical wand, that she said might yet be of service to him if he took care to use it rightly.	Cậu vui vẻ đồng ý và đưa cho bà một miếng. Để đáp lại, bà tặng cậu một cây đũa thần và nói rằng nó có thể sẽ giúp ích cho cậu sau này nếu biết cách sử dụng.
Then the auld woman, who was a fairy, told him a great deal that whould happen to him, and what he ought to do in a' circumstances; and after that she vanished in an instant out o' his sight.	Rồi bà lão, vốn là một nàng tiên, đã kể cho cậu nghe rất nhiều điều sắp xảy ra và những gì cậu nên làm trong mọi hoàn cảnh. Sau đó, bà biến mất trong chớp mắt.
He gaed on a great way farther, and then he came up to the old man herding the sheep; and when he asked whose sheep these were, the answer was:	Chàng trai đi tiếp một quãng đường rất xa, rồi cậu cũng đến chỗ ông lão chăn cừu. Khi cậu hỏi đàn cừu này của ai, câu trả lời là:
"The Red Etin of Ireland Ance lived in Bellygan, And stole King Malcolm's daughter, The King of fair Scotland. He beats her, he binds her, He lays her on a band; And every day he dings her With a bright silver wand. Like Julian the Roman, He's one that fears no man, But now I fear his end is near, And destiny at hand; And you're to be, I plainly see, The heir of all his land."	>Quỷ Đỏ xứ Ireland, Trú tại Bellygan, Hắn bắt cóc công chúa Vua Malcolm, Vị vua của Scotland huy hoàng. Hắn đánh nàng, hắn trói nàng, Ném nàng vào gông cùm xiềng xích, Mỗi ngày hắn quất xuống thân nàng, Bằng cây roi bạc lấp lánh. Tợ Julian La Mã kiêu hùng, Chẳng một ai hắn thấy sợ. Nhưng ta e ngày tàn của hắn đã cận kề, Và vận mệnh đang chờ sẵn, Ta thấy rõ, chàng trai trẻ, Ngươi sẽ là người thừa kế đất đai của hắn.
(Repeat the same inquiries to the man attending the swine and the man attending the goats, with the same answer in each case.)	(Lặp lại các câu hỏi tương tự cho người chăn lợn và người chăn dê, và nhận được câu trả lời y hệt.)
When he came to the place where the monstrous beasts were standing, he did not stop nor run away, but went boldly through among them.	Khi đến nơi có bầy quái thú gớm ghiếc, chàng trai không dừng lại hay bỏ chạy, mà dũng cảm đi thẳng vào giữa chúng.
One came up roaring with open mouth to devour him, when he struck it with his wand, and laid it in an instant dead at his feet.	Một con gầm lên, há miệng chực nuốt chửng cậu. Cậu dùng đũa thần quất một phát, con thú chết ngay tại chỗ.
He soon came to the Etin's castle, where he knocked, and was admitted.	Chẳng mấy chốc, cậu đã đến lâu đài của Quỷ Đỏ, gõ cửa và được cho vào.
The auld woman that sat by the fire warned him of the terrible Etin, and what had been the fate of the twa brithers; but he was not to be daunted.	Bà lão bên bếp lửa cảnh báo cậu về gã Quỷ Đỏ khủng khiếp và số phận của hai người anh em kia, nhưng cậu không hề nao núng.
The monster soon came in, saying:	Quái vật nhanh chóng bước vào, gầm lên:
"Snouk but and snouk ben, I find the smell of an earthly man; Be he living, or be he dead, His heart shall be kitchen to my bread."	“Khụt khịt trong, khụt khịt ngoài, Ta ngửi thấy mùi của người trần. Dù sống hay là đã chết, Tối nay tim nó sẽ là gia vị cho bánh của ta.”
He quickly espied the young man, and bade him come forth on the floor.	Hắn nhanh chóng phát hiện ra chàng trai và bảo cậu bước ra sàn.
And then he put the three questions to him, but the young man had been told everything by the good fairy, so he was able to answer all the questions.	Rồi hắn đặt ra ba câu hỏi, nhưng chàng trai đã được nàng tiên tốt bụng kể cho mọi điều, nên cậu có thể trả lời tất cả.
When the Etin found this he knew that his power was gone.	Khi Quỷ Đỏ thấy vậy, hắn biết rằng quyền năng của mình đã hết.
The young man then took up the axe and hewed off the monster's three heads.	Chàng trai liền cầm chiếc rìu lên và chém đứt cả ba cái đầu của con quái vật.
He next asked the old woman to show him where the King's daughters lay; and the old woman took him upstairs and opened a great many doors, and out of every door came a beautiful lady who had been imprisoned there by the Etin; and ane o' the ladies was the King's daughter.	Tiếp theo, cậu hỏi bà lão nơi các công chúa bị giam giữ. Bà lão dẫn cậu lên lầu, mở rất nhiều cánh cửa, và từ mỗi cánh cửa lại có một nàng tiểu thư xinh đẹp bước ra. Họ đều bị Quỷ Đỏ giam cầm ở đây, và một trong số đó chính là con gái của nhà vua.
She also took him down into a low room, and there stood two stone pillars that he had only to touch wi' his wand, when his two friends and neighbors started into life.	Bà cũng dẫn cậu xuống một căn phòng dưới hầm, nơi có hai pho tượng đá. Cậu chỉ cần dùng đũa thần chạm vào, hai người bạn láng giềng của cậu liền sống lại.
And the hale o' the prisoners were overjoyed at their deliverance, which they all acknowledged to be owing to the prudent young man.	Tất cả những người bị giam cầm đều vui mừng khôn xiết khi được giải thoát, và họ đều công nhận công lao này thuộc về chàng trai khôn ngoan.
Next day they a' set out for the King's Court, and a gallant company they made.	Ngày hôm sau, tất cả cùng lên đường tới triều đình, tạo thành một đoàn người thật huy hoàng.
And the King married his daughter to the young man that had delivered her, and gave a noble's daughter to ilk ane o' the other young men; and so they a' lived happily a' the rest o' their days.	Nhà vua gả con gái cho chàng trai đã giải cứu nàng, và cũng gả con gái của các bậc quý tộc cho hai chàng trai kia. Cả ba sống hạnh phúc đến trọn đời.

[1] Chambers, Popular Traditions of Scotland.