| Essential Teachings on Virtue, Happiness, and Tranquility | Những lời dạy cốt tủy về đức hạnh, hạnh phúc và bình an nội tâm |
|---|---|
| The Stoic conception of virtue espoused by Epictetus has left an indelible and underappreciated imprint on our culture. | Khái niệm về đức hạnh Khắc kỷ chủ nghĩa của Epictetus - mặc dù chưa được đánh giá đúng mức - vẫn để lại dấu ấn không thể phai mờ trên nền văn hóa của chúng ta. |
| Descartes, Spinoza, Rousseau, Nietzsche, Marx, and the Founding Fathers of the United States are just a few of the movers and shakers who owe a great debt to Stoic ethical thought. | Descartes; Spinoza, Rousseau; Nietzsche, Marx; và những người Cha Sáng lập của Mỹ(94); chỉ là một ít trong số những “kẻ làm lay chuyển nhân loại”; đã mắc nợ tư tưởng Khắc kỷ chủ nghĩa về đức lý; một món nợ lớn. |
| Virtue, until its very recent revival, has sounded old-fashioned or even prissy to our modern ears. | Đức hạnh, cho đến khi nó hồi sinh rất gần đây, thì nghe ra rất cổ hủ hay thậm chí làm dáng đối với đôi tai hiện đại của chúng ta. |
| Epictetus’s teachings on virtue had nothing to do with being a goody-goody or a doormat. | Những lời dạy của Epictetus về đức hạnh không dính líu gì tới một kẻ đạo đức giả hay một kẻ nhu nhược, khúm núm. |
| Virtue, happiness, and tranquility are not separate or distinct experiences but co-emergent states. | Đức hạnh, hạnh phúc và sự yên tĩnh tâm hồn không phải là những kinh nghiệm tách rời hay riêng biệt mà là những trạng thái xuất hiện đồng thời. |
| While he advocated being good for its own sake, his practical observation was that a virtuous life leads to inner coherence and outward harmony. | Mặc dù ông xiển dương sự thiện vì tự thân nó(95), sự quan sát thực tế của ông là: Một cuộc sống đức hạnh dẫn đến sự nhất quán nội tại và sự hài hòa ngoại tại. |
| There is great relief in being morally consistent: The soul relaxes, and we can thus efficiently move forward in our endeavors, as Epictetus would say, “without hindrance.” | Có sự nhẹ nhõm lớn khi có sự nhất quán về đạo đức: linh hồn thư giãn, và như thế, chúng ta có thể tiến về phía trước một cách có hiệu năng trong những nỗ lực của ta, như Epictetus thường nói: “Không bị ngăn trở”. |
| Inner confusion and evil itself spring from ambiguity. | Sự lộn xộn và cái xấu nội tại, chính nó xuất phát từ sự hàm hồ. |
| Epictetus coaches us to call forth the best we have by making our personal moral code explicit to ourselves. | Epictetus huấn luyện chúng ta cách khơi dậy và sử dụng cái tốt nhất mà ta có, bằng cách làm cho bảng đạo đức cá nhân của ta trở thành tường minh với ta. |
| Freedom, ease, and confidence are won as our outward actions gradually conform to this code. | Tự do, sự thanh thản và tự tin, được đạt tới trong khi những hành động ngoại tại của ta dần dần tuân phục bảng đạo đức này. |
| He asks us to minimize the importance we would place on “external” choices, what we might today call “lifestyle choices,” and to concentrate on the small but significant inner moral choices we make in the course of any day. | Ông yêu cầu ta giảm bớt tầm quan trọng mà ta thường đặt vào những lựa chọn “bên ngoài” - cái mà ta có thể gọi là “những lựa chọn kiểu sống” - và tập trung trên những lựa chọn nội tại về đạo đức, nhỏ bé nhưng có ý nghĩa, mà chúng ta làm trong quá trình sống của bất cứ ngày nào. |
| Philosophy’s main task is to respond to the soul’s cry; to make sense of and thereby free ourselves from the hold of our griefs and fears. | Nhiệm vụ chính của triết học là đáp lại tiếng kêu của linh hồn và hiểu được ý nghĩa sự kiềm tỏa của những phiền muộn và sợ hãi của chúng ta - và bằng cách đó, tự giải phóng mình ra khỏi nó. |
| Philosophy calls us when we’ve reached the end of our rope. | Triết học gọi chúng ta khi chúng ta đã tới bước đường cùng. |
| The insistent feeling that something is not right with our lives and the longing to be restored to our better selves will not go away. | Cái cảm nhận liên lỉ - rằng có một cái gì đó không ổn với đời ta, và niềm hoài vọng được trả lại “cái tôi tốt hơn” của ta - sẽ không biến mất. |
| Our fears of death and being alone, our confusion about love and sex, and our sense of impotence in the face of our anger and outsized ambitions bring us to ask our first sincere philosophical questions. | Những nỗi sợ của ta về sự chết và sự cô độc; sự bối rối của ta về tình yêu và tình dục; và cảm thức về sự bất lực của ta khi đối mặt với sự giận dữ và những tham vọng thái quá - những cái đó đưa ta đến chỗ thành khẩn đặt những câu hỏi triết học đầu tiên. |
| It’s true: there is no obviously apparent meaning to our lives. | Thật đúng: Đời chúng ta không có ý nghĩa nào xuất hiện ra một cách hiển nhiên. |
| Cruelty, injustice, bodily discomfort, illness, annoyances, and inconveniences big and small are the prosaic facts of any day. | Sự tàn nhẫn, sự bất công, sự khó chịu về thể xác, bệnh tật, những bực bội, và những bất tiện lớn nhỏ, là những sự kiện tẻ nhạt của bất cứ ngày nào trong đời. |
| So what do we do about this? How do we—in spite of the pain and suffering in the outside world and our own wayward emotions—live ennobled lives rather than succumbing to a despairing numbness and merely coping like a mule with tedium and unbidden responsibilities? | Như thế, ta sẽ làm gì về điều này? Làm thế nào chúng ta - mặc dù nỗi đau và sự khổ trong thế giới bên ngoài và trong những cảm xúc bất thường của mình - sống đời cao thượng, thay vì ngã quỵ trước sự tê liệt tuyệt vọng, và chỉ đối phó giống như một con lừa với sự tẻ nhạt và những trách nhiệm không mong muốn? |
| When the soul cries out, it is a sign that we have arrived at a necessary, mature stage of self-reflection. | Khi linh hồn kêu lên, đó là một dấu hiệu rằng chúng ta đã tới một giai đoạn tất yếu, chín muồi của sự phản tỉnh(96). |
| The secret is not to get stuck there dithering or wringing your hands, but to move forward by resolving to heal yourself. | Bí quyết là đừng bị kẹt ở đó, do dự, mà hãy tiến về phía trước bằng cách quyết tâm tự chữa trị chính mình. |
| Philosophy asks us to move into courage. | Triết học yêu cầu ta di chuyển vào trong lòng dũng cảm. |
| Its remedy is the unblinking excavation of the faulty and specious premises on which we base our lives and our personal identity. | Thuốc chữa của nó là việc phát hiện những tiên đề sai và hời hợt, mà trên đó chúng ta đặt nền móng cho cuộc đời ta và cái “bản sắc cá nhân” của ta. |
| True philosophy doesn’t involve exotic rituals, mysterious liturgy, or quaint beliefs. | Mục tiêu đích thực của triết lý không bao hàm những nghi thức ngoại lai, nghi lễ huyền bí, hay những niềm tin kỳ quái. |
| Nor is it just abstract theorizing and analysis. | Nó cũng không chỉ là lý thuyết và sự phân tích trừu tượng. |
| It is, of course, the love of wisdom. | Dĩ nhiên, nó là tình yêu dành cho sự minh triết. |
| It is the art of living a good life. | Nó là nghệ thuật sống một cuộc sống tốt đẹp. |
| As such, it must be rescued from religious gurus and from professional philosophers lest it be exploited as an esoteric cult or as a set of detached intellectual techniques or brain teasers to show how clever you are. | Với tư cách đó, nó phải được giải cứu khỏi những đạo sư và những triết gia chuyên nghiệp, kẻo nó sẽ bị khai thác như là một giáo phái bí truyền hay một loạt những kỹ thuật “lạnh lùng”, những “câu đố nát óc”, để tỏ ra bạn tài giỏi ra sao. |
| Philosophy is intended for everyone, and it is authentically practiced only by those who wed it with action in the world toward a better life for all. | Triết lý dành cho mọi người, và nó được thực hành thực sự chỉ bởi những ai mà gắn chặt nó với hành động trên thế gian, tiến về một cuộc sống tốt hơn cho tất cả. |
| Philosophy’s purpose is to illuminate the ways our soul has been infected by unsound beliefs, untrained tumultuous desires, and dubious life choices and preferences that are unworthy of us. | Mục đích của triết học là soi sáng những cách thức mà linh hồn ta đã bị ô nhiễm bởi những niềm tin không lành mạnh, những dục vọng gây xáo động, những lựa chọn và sở thích đáng ngờ, không xứng đáng với ta. |
| Self-scrutiny applied with kindness is the main antidote. | Việc tự xem xét bản thân, được áp dụng với lòng nhân ái, là liều giải độc chính. |
| Besides rooting out the soul’s corruptions, the life of wisdom is also meant to stir us from our lassitude and move us in the direction of an energetic, cheerful life. | Ngoài việc nhổ tận rễ những sa đọa của linh hồn, cuộc đời minh triết cũng nhằm đánh thức ta khỏi sự ủ trệ, và thúc đẩy ta tiến về một cuộc sống vui tươi, phong phú. |
| Skilled use of logic, disputation, and the developed ability to name things correctly are some of the instruments philosophy gives us to achieve abiding clear-sightedness and inner tranquility, which is true happiness. | Việc sử dụng logic, sự tranh luận một cách thành thạo, và sự phát triển khả năng gọi tên sự vật một cách đúng đắn, là một vài trong số những công cụ mà triết lý cho chúng ta, để đạt tới cái nhìn rõ ràng và sự bình an nội tại bền vững, vốn là hạnh phúc đích thực. |
| This happiness, which is our aim, must be correctly understood. | Hạnh phúc này là mục tiêu của chúng ta, và phải được hiểu đúng. |
| Happiness is commonly mistaken for passively experienced pleasure or leisure. | Thông thường, hạnh phúc bị hiểu lầm một cách phổ biến, là lạc thú và sự nhàn rỗi được trải nghiệm một cách thụ động. |
| That conception of happiness is good only as far as it goes. | Quan niệm đó về hạnh phúc chỉ là hời hợt. |
| The only worthy object of all our efforts is a flourishing life. | Cái mục tiêu xứng đáng duy nhất của tất cả nỗ lực của ta là một cuộc sống phong phú. |
| True happiness is a verb. | Hạnh phúc đích thực là một động từ. |
| It’s the ongoing dynamic performance of worthy deeds. | Nó là những thực hành năng động của những việc làm xứng đáng. |
| The flourishing life, whose foundation is virtuous intention, is something we continually improvise, and in doing so our souls mature. | Cuộc sống phong phú, mà nền tảng của nó là ý định tốt lành là một cái gì đó mà ta liên tục ứng tác, và khi làm như thế, linh hồn ta trở nên chín chắn. |
| Our life has usefulness to ourselves and to the people we touch. | Đời ta có ích cho ta và cho những người mà ta tiếp xúc. |
| We become philosophers to discover what is really true and what is merely the accidental result of flawed reasoning, recklessly acquired erroneous judgments, well-intentioned but misguided teachings of parents and teachers, and unexamined acculturation. | Chúng ta trở nên triết luận để phát hiện ra cái gì thực sự đúng, và cái gì chỉ là kết quả của sự lý luận sai lầm và ngẫu nhiên, của những phán đoán sai lầm được thủ đắc bừa bãi, của những lời dạy có thiện chí nhưng bị hướng dẫn sai, từ bố mẹ, thầy giáo, và sự tiếp biến về văn hóa mà không được xem xét. |
| To ease our soul’s suffering, we engage in disciplined introspection in which we conduct thought-experiments to strengthen our ability to distinguish between wholesome and lazy, hurtful beliefs and habits. | Để giải phóng linh hồn ta ra khỏi đau khổ, ta dấn mình vào nội quan có kỷ luật, mà trong đó ta tiến hành những cuộc thí nghiệm tư tưởng để gia tăng khả năng phân biệt giữa những niềm tin và thói quen lành mạnh, với những niềm tin và thói quen có hại và lười biếng. |
| The first step to living wisely is to relinquish self-conceit. | Bước đầu tiên để sống minh triết là từ bỏ lòng tự cao tự đại. |
| See the delusional folly in being a nervous know-it-all whose giddy mind is always prattling on about its knee-jerk impressions of events and other people, forcing current experiences into previously formed categories: | Hãy nhận ra sự dại dột đầy ảo tưởng, tự cho mình là một kẻ biết hết mọi sự, một kẻ đầy lo âu mà cái tâm trí “bông lông” của y luôn luôn bép xép một cách xốc nổi về những biến cố và những người khác, khiên cưỡng áp đặt những kinh nghiệm hiện hành của y vào trong những phạm trù đã xác lập sẵn. |
| “Oh yes, this thing here is just like such and such. | “Ồ vâng, điều này ở đây chỉ giống như điều như vậy…như vậy…” |
| Behold the world fresh—as it is, on its own terms—through the eyes of a beginner. | Hãy nhìn thế giới bằng cái nhìn tươi mới - như nó là, trên những điều kiện của riêng nó - qua đôi mắt của một “kẻ bắt đầu”. |
| To know that you do not know and to be willing to admit that you do not know without sheepishly apologizing is real strength and sets the stage for learning and progress in any endeavor. | Biết rằng bạn không biết và sẵn lòng thừa nhận rằng mình không biết, mà không bào chữa một cách ngốc nghếch, là sức mạnh thực thụ(97), và dọn đường cho việc học hỏi và tiến bộ trong bất cứ nỗ lực nào. |
| The wisest among us appreciate the natural limits of our knowledge and have the mettle to preserve their naiveté. | Kẻ khôn ngoan nhất trong chúng ta nhận biết được những giới hạn tự nhiên trong kiến thức của ta, và có sức chịu đựng để duy trì “sự ngây thơ” của mình. |
| They understand how little all of us really know about anything. | Họ hiểu rằng tất cả chúng ta biết ít ra sao về bất cứ điều gì. |
| There is no such thing as conclusive, once-and-for-all knowledge. | Không có cái gọi là kiến thức chung cuộc, một lần cho mãi mãi. |
| The wise do not confuse information or data, however prodigious or cleverly deployed, with comprehensive knowledge or transcendent wisdom. They say things like “Hmmm” or “Is that so!” a lot. | Kẻ minh triết không lẫn lộn thông tin hay dữ kiện - bất luận là chúng phi thường hay được triển khai một cách khéo léo ra sao - với kiến thức toàn diện, bao quát hay minh triết siêu việt. |
| Once you realize how little we do know, you are not so easily duped by fast-talkers, splashy gladhanders, and demagogues. | Một khi đã nhận thức chúng ta biết ít ra sao, thì ta không quá dễ bị lừa bịp bởi những kẻ ba hoa, xốc nổi, những kẻ không thành thật, và những kẻ mị dân. |
| Spirited curiosity is an emblem of the flourishing life. | Sự tò mò đầy phấn khích là một dấu hiệu của cuộc sống phong phú(98). |
| Arrogance is the banal mask for cowardice; but far more important, it is the most potent impediment to the flourishing life. | Sự ngạo mạn là cái mặt nạ tầm thường để che đậy sự hèn nhát; nhưng quan trọng hơn nhiều, nó là cái chướng ngại lớn cho cuộc sống phong phú. |
| Clear thinking and self-importance cannot logically coexist. Humanity has no inherent pecking order, despite outward appearances. | Tư duy minh bạch và lòng tự thị, không thể đồng hiện hữu một cách logic. |
| Everyone in this world is important. | Mọi người trên thế gian nay đều quan trọng. |
| If you really want peace of mind and success in your endeavors, forego self-importance. | Nếu bạn thực sự muốn bình an tâm hồn và thành công trong nỗ lực của mình thì hãy từ bỏ lòng tự thị. |
| Conceit is an iron gate that admits no new knowledge, no expansive possibilities, nor constructive ideas. | Sự kiêu ngạo là một cái cổng sắt, ngăn chặn những kiến thức mới, những khả tính to lớn, cũng như những ý kiến xây dựng. |
| Indulging in excessive pride in your own knowledge, abilities, or experiences and attempting to take on more power or authority than is your due is fatal. | Kiêu hãnh thái quá về kiến thức của bạn, về những khả năng hay kinh nghiệm, và cố nắm giữ nhiều quyền lực, thẩm quyền hơn thực lực của mình, là nguy hiểm. |
| Such preening not only alienates others, since an overbearing lout is suffocating to be around, but also leads to complacency, precluding change in a wholesome direction. | Sự hợm hĩnh như thế không những làm kẻ khác xa lánh - bởi vì một sự hống hách khiếm nhã như vậy, thì không những là ngột ngạt khi phải ở gần, mà còn dẫn đến tính tự mãn, ngăn chặn sự thay đổi theo một hướng lành mạnh. |
| You keep running around in the same familiar circles; you get caught in the same sticky webs. | Bạn cứ chạy quanh trong cùng những vòng tròn quen thuộc, và bị kẹt cứng trong cùng những tấm lưới. |
| Nothing novel or festive ever happens. | Không có điều gì mới mẻ hay vui tươi từng xảy ra. |
| Stop jabbering like a magpie. | Hãy ngừng ba hoa như một con chích chòe. |
| Notice what’s actually happening, not just what you think is happening or wish were happening. | Hãy chú ý cái thực sự đang xảy ra, không chỉ điều mà bạn nghĩ là đang xảy ra, hay mong muốn nó xảy ra. |
| Look and Listen. | Hãy nhìn và lắng nghe. |
| To do anything well you must have the humility to bumble around a bit, to follow your nose, to get lost, to goof. | Để làm tốt bất cứ điều gì, bạn phải có sự khiêm cung để “đi lang thang” một chút, theo sự dẫn dắt của bản năng(99), lạc đường, thất bại. |
| Have the courage to try an undertaking and possibly do it poorly. | Hãy có lòng can đảm để cố đảm trách một công trình nào đó, và có thể làm nó một cách tồi tệ. |
| Unremarkable lives are marked by the fear of not looking capable when trying something new. | Những cuộc đời tầm thường được đánh dấu bởi sự sợ hãi - sợ tỏ ra mình thiếu năng lực, khi cố làm một cái gì mới. |
| New experiences are meant to deepen our lives and advance us to new levels of competence; they are not meant to be used by the self-important as fodder for shoring up their previously adopted views and conclusions. | Những kinh nghiệm mới nhằm làm cho đời ta sâu sắc hơn, và thúc đẩy ta bước sang những cấp độ năng lực mới; chúng không nhằm để cho lòng tự thị sử dụng như cây cột chống đỡ cho những quan điểm và kết luận đã xác lập sẵn. |
| Important knowledge and personal guidance dwell in unexpected places. | Kiến thức và sự hướng dẫn cá nhân, chúng cư ngụ ở những nơi không mong đợi. |
| If you wish to see them and avail yourself of them when you come upon them, then guard yourself lest you become vainglorious and uncritically smug. | Nếu bạn mong ước thấy và tận dụng chúng khi gặp chúng, thì hãy cảnh giác, kẻo mà bạn trở nên dương dương tự đắc và tự mãn một cách thiếu phê phán. |
| The legitimate glow of satisfaction at accomplishing a hard-won worthy goal should not be confused with arrogance, which is characterized by self-preoccupation and lack of interest in the feelings or affairs of others. | Không nên lẫn lộn cái cảm giác thỏa mãn, hài lòng chính đáng khi thành tựu một mục tiêu xứng đáng và khó khăn, với sự kiêu ngạo, vốn là nét đặc trưng của mối bận tâm độc chiếm về tự ngã và sự thiếu quan tâm đến tình cảm hay những vụ việc của những người khác. |
| The flourishing life is not achieved by techniques. | Cuộc sống phong phú không thể đạt tới bằng những kỹ thuật. |
| You can’t trick yourself into a life well-lived. Neither is it achieved by following five easy steps or some charismatic figure’s dogma. | Cũng không thể đạt tới nó bằng năm bước dễ dàng, hay bằng giáo điều của một nhân vật có uy tín nào đó. |
| A flourishing life depends on our responding, as best we can, to those things uniquely incumbent on us. | Một cuộc đời phong phú tùy thuộc vào sự đáp ứng của ta, một cách tốt nhất có thể, trước những sự thể mà về chúng ta có trách nhiệm. |
| To live an extraordinary life means we must elevate our moral stature by culturing our character. | Để sống một cuộc đời phi thường, chúng ta phải nâng cao tầm vóc tinh thần của mình bằng cách trau dồi tính cách của ta. |
| The untrained brood about the constituent elements of their lives. | Kẻ không được rèn luyện thì suy nghĩ miên man về những yếu tố vốn cấu thành đời họ. |
| They waste precious time in regret or wishing their particulars were different (“If only I lived in a better house or town, had a different spouse, a more glamorous job, more time to myself…”). | Họ lãng phí thời gian quý báu trong nuối tiếc hay mong muốn những tình huống cụ thể của họ sẽ khác đi. |
| The morally trained, rather than resenting or dodging their current life situations and duties, give thanks for them and fully immerse themselves in their duties to their family, friends, neighbors, and job. | “Ước chi tôi sống trong một ngôi nhà hay thành phố tốt hơn, có một người phối ngẫu khác, một chỗ làm hấp dẫn hơn, nhiều thời gian hơn cho mình…” Kẻ được huấn luyện về tinh thần, thay vì oán hận hay tránh né những tình huống cuộc đời hiện tại, thì cám ơn chúng và tự hiến mình trọn vẹn cho những bổn phận của họ với gia đình, bạn hữu, láng giềng và nghề nghiệp… |
| When we succumb to whining, we diminish our possibilities. | Khi ta yếu lòng và bắt đầu than vãn, rên rỉ, ta làm giảm sút những khả tính của mình. |
| The overvaluation of money, status, and competition poisons our personal relations. | Nếu ta quá xem trọng tiền bạc, địa vị và sự cạnh tranh, thì ta sẽ đầu độc những mối quan hệ cá nhân của mình. |
| The flourishing life cannot be achieved until we moderate our desires and see how superficial and fleeting they are. | Ta không thể đạt tới cuộc sống phong phú cho đến khi ta điều tiết những dục vọng của mình và thấy rằng, chúng hời hợt và phù du như thế nào. |
| The first steps toward wisdom are the most strenuous, because our weak and stubborn souls dread exertion (without absolute guarantee of reward) and the unfamiliar. | Bước thứ nhất tiến về sự minh triết là cam go nhất, bởi vì cái linh hồn yếu đuối và ngoan cố của ta sợ hãi không quen thuộc, và sự nỗ lực mà không có bảo đảm tuyệt đối của phần thưởng. |
| As you progress in your efforts, your resolve is fortified and self-improvement progressively comes easier. | Khi bạn tiến bộ trong những nỗ lực của mình, thì quyết tâm của bạn được củng cố, và sự tự cải thiện đến dễ hơn. |
| By and by it actually becomes difficult to work counter to your own best interest. | Dần dà, thực là khó để mà hành động chống lại quyền lợi tốt nhất của chính bạn. |
| By the steady but patient commitment to removing unsound beliefs from our souls, we become increasingly adept at seeing through our flimsy fears, our bewilderment in love, and our lack of self control. | Bằng cách bền bỉ và kiên nhẫn quyết tâm loại bỏ những niềm tin không lành mạnh ra khỏi linh hồn, chúng ta trở nên mỗi lúc càng thành thạo trong việc nhìn thấy xuyên suốt những nỗi sợ hãi yếu đuối, sự bối rối trong tình yêu, sự thiếu tự chủ của mình. |
| We stop trying to look good to others. | Chúng ta ngừng làm ra vẻ đạo đức trong mắt những người khác. |
| One day, we contentedly realize we’ve stopped playing to the crowd. | Một ngày nào đó, chúng ta hài lòng mà nhận thức rằng, chúng ta đã ngừng “diễn kịch” với đám đông(101). |
| Goodness exists independently of our conception of it. | Cái thiện hiện hữu độc lập với quan niệm của ta về nó. |
| The good is out there and it always has been out there, even before we began to exist. | Cái thiện thì ở “ngoài đó” và nó luôn ở ngoài đó, ngay cả trước khi chúng ta bắt đầu hiện hữu. |
| Be suspicious of convention. | Hãy nghi ngờ quy ước(102). |
| Take charge of your own thinking. | Hãy chịu trách nhiệm về tư duy của bạn. |
| Rouse yourself from the daze of unexamined habit. | Hãy tự đánh thức mình ra khỏi sự u mê của những thói quen máy móc, mà không hề xem xét liệu chúng có tốt hay không. |
| Popular perceptions, values, and ways of doing things are rarely the wisest. | Những tri giác, những giá trị và những cách làm phổ biến thì hiếm khi là cái khôn ngoan nhất. |
| Many pervasive beliefs would not pass appropriate tests of rationality. | Nhiều niềm tin phổ biến thường không vượt qua được trắc nghiệm nghiêm ngặt của lý tính. |
| Conventional thinking—its means and ends—is essentially uncreative and uninteresting. | Tư duy quy ước - những phương tiện và cứu cánh của nó - thì cốt yếu là không sáng tạo và không đáng quan tâm. |
| Its job is to preserve the status quo for overly self-defended individuals and institutions. | Công việc của nó là duy trì status quo(103) cho những cá nhân và thiết chế được bảo vệ quá mức. |
| On the other hand, there is no inherent virtue in new ideas. | Mặt khác, không có đức hạnh tự nhiên trong những ý kiến mới. |
| Judge ideas and opportunities on the basis of whether they are life-giving. Give your assent to that which promotes humaneness, justice, beneficial growth, kindness, possibility, and benefit to the human community. | Hãy phán đoán những ý tưởng và cơ hội trên nền tảng sau đây: Liệu chúng có làm cho cuộc sống tốt hơn hay không? Hãy tán thành những gì phát huy lòng nhân đạo, sự công bình, sự tăng trưởng về đạo đức, lòng nhân ái, khả tính và lợi ích cho cộng đồng nhân loại. |
| Examine things as they appear to your own mind; objectively consider what is said by others, and then establish your own convictions. | Hãy xem xét những sự việc như chúng hiện ra trước tâm trí của riêng bạn; hãy khách quan cân nhắc những gì người khác nói, và rồi, thiết lập những xác tín của riêng bạn. |
| Socially taught beliefs are frequently unreliable. | Những niềm tin được xã hội dạy thường là không đáng tin cậy(104). |
| So many of our beliefs have been acquired through accident and irresponsible or ignorant teaching. | Quá nhiều trong số những niềm tin của ta đều được thủ đắc thông qua sự ngẫu nhiên và những lời dạy vô trách nhiệm, ngu dốt. |
| Many of these beliefs are so deeply in-grained that they are hidden from our own view. | Nhiều trong số những niềm tin này thì ăn rễ quá sâu, đến nỗi chúng bị ẩn giấu khỏi cái nhìn của ta. |
| The commonplace sluggishness of the lives lived by the undisciplined is dangerously contagious, for we are often exposed to no alternative healthful way of living. | Cái uể oải tầm thường của một cuộc đời được sống bởi kẻ không được huấn luyện thì nguy hiểm và dễ lây; bởi vì, ngoài cách sống đó ra, thì đương sự không có cách sống lành mạnh nào khác. |
| Awaken and be vigilant. | Hãy tỉnh dậy và cảnh giác. |
| Take stock of your habits to preserve your higher standards. | Hãy xem xét lại những thói quen của bạn, để duy trì những tiêu chuẩn cao hơn của mình. |
| Many people declare with all sincerity that they are committed to their own integrity, while engaging in thoughtless or intemperate actions. | Nhiều người tuyên bố hết sức chân thành rằng, họ quyết tâm giữ gìn phẩm cách của họ, trong khi vẫn buông mình vào những hành động thiếu suy nghĩ hay không tiết độ. |
| They proceed willy-nilly, undercutting their otherwise well-intentioned efforts by failing to face themselves and to articulate a coherent personal moral code to which their future actions would conform. | Dù muốn dù không, họ làm xói mòn những nỗ lực đầy thiện ý của họ bằng cách không đối mặt với chính mình và không lập ra một bảng đạo đức cá nhân nhất quán, mà những hành động tương lai của họ sẽ tuân phục. |
| Don’t listen to what people say. | Đừng nghe theo những gì mà người khác nói. |
| Watch what they do and evaluate the attendant consequences. | Hãy quan sát những gì mà họ làm, và đánh giá những hậu quả đi kèm. |
| Just as we must clean, order, and maintain our homes to move forward with anything; we need to do the same with our minds. | Chúng ta phải làm sạch, giữ ngăn nắp và duy trì ngôi nhà của ta để tiến về phía trước với bất cứ cái gì. Cũng vậy, ta cần làm y hệt như thế với tâm trí ta. |
| For not only do we risk inefficiency by failing to do so, we invite our soul’s very corruption. | Vì nếu không làm như thế, thì không những ta mạo hiểm một cách không hiệu quả, mà ta còn mời gọi sự sa đọa của chính linh hồn mình. |
| A disorganized, foggy soul is dangerous, for it is vulnerable to the influence of better organized but unsavory influences. | Một linh hồn lộn xộn, mờ mịt thì nguy hiểm, vì nó dễ bị tác động bởi những ảnh hưởng có trật tự hơn, nhưng lại không tốt. |
| Trust nothing and nobody but yourself. | Đừng tin cậy cái gì và bất cứ ai, ngoài chính bạn(105). |
| Be ceaselessly watchful over your beliefs and impulses. | Hãy không ngừng cảnh giác đối với những niềm tin và xung động của mình. |
| The difference between the instructed and the ignorant is that the wise know that the virtuous are invincible. | Sự khác biệt giữa người được giáo huấn và kẻ dốt nát là: người khôn ngoan biết rằng người đức hạnh thì bất khuất. |
| They aren’t tricked and provoked by the way things appear to be. | Người ấy không bị lừa gạt và khuấy động bởi cái vẻ bề ngoài của sự vật. |
| The instructed respect the kinship we share with the Ultimate and thus comport themselves as a compassionate, self-aware citizen of the universe. | Người được giáo huấn tôn trọng mối quan hệ họ hàng mà chúng ta chia sẻ với Cái tối hậu, và như thế y hành xử như một công dân từ bi, tự nhận biết của vũ trụ. |
| They understand that the wise life, which leads to tranquility, comes from conforming to Nature and to Reason. | Họ hiểu rằng cuộc sống minh triết sẽ dẫn đến sự thanh thản, đến việc tuân phục Tự nhiên và Lý tính. |
| One cannot pursue one’s own highest good without at the same time necessarily promoting the good of others. | Người ta không thể theo đuổi cái tốt lành cao nhất của chính mình, mà không tất yếu đồng thời phát huy cái tốt lành của người khác. |
| A life based on narrow self-interest cannot be esteemed by any honorable measurement. | Một cuộc sống dựa trên những tư lợi nông cạn, không thể được kính trọng theo bất cứ tiêu chí thỏa đáng nào. |
| Seeking the very best in ourselves means actively caring for the welfare of other human beings. | Tìm kiếm cái tốt nhất trong chính mình, có nghĩa là chủ động quan tâm đến sự an vui của những người khác. |
| Our human contract is not with the few people with whom our affairs are most immediately intertwined, nor to the prominent, rich, or well educated, but to all our human brethren. | Chúng ta giao ước không chỉ với một số ít người mà với họ ta có quan hệ gắn bó trực tiếp, cũng không phải với kẻ giàu sang, danh tiếng, hay có ăn học, nhưng là với tất cả mọi con người: Họ đều là huynh đệ của chúng ta. |
| View yourself as a citizen of a worldwide community and act accordingly. | Hãy xem chính mình như một công dân của một cộng đồng thế giới, và hành động phù hợp với tư cách đó. |
| Consider your deepest and most secret yearnings as if they were merely facts, so you can see how insubstantial and hysterical they are. | Hãy xem những khát vọng sâu sắc và thầm kín nhất của mình chỉ như là những sự kiện, để bạn có thể thấy chúng điên rồ và thiếu thực chất ra sao. |
| There is no shame in pursuing worldly success: It’s normal. | Không có gì xấu hổ khi theo đuổi sự thành công thế tục: đó là chuyện bình thường(106). |
| Your trouble lies not in the pursuit itself, but how you pursue it. | Sự rắc rối của bạn không nằm ở tự thân sự theo đuổi, mà ở cái cách thức mình theo đuổi. |
| You allow your frenzied, misguided desires and fears to color your judgment. | Bạn để cho những dục vọng điên cuồng và sai lầm của mình tô màu phán đoán của bạn. |
| So you overevaluate the intrinsic worth of your pursuits. | Do vậy, bạn đánh giá quá cao cái giá trị nội tại của những gì mình theo đuổi. |
| You bank on your pursuits to give you happiness, thus confusing means with ends. | Bạn trông cậy vào những theo đuổi, và nghĩ rằng chúng sẽ mang lại hạnh phúc cho mình, như thế là lẫn lộn giữa phương tiện với cứu cánh. |
| Understand that while the pursuit of such indifferent objectives is natural, neither failure nor success in attaining them has the slightest bearing on your happiness. | Mặc dù việc theo đuổi những mục tiêu “trung tính” là tự nhiên, nhưng cả thành công lẫn thất bại trong việc đạt tới chúng, đều không mảy may ăn nhập gì với hạnh phúc của bạn(107). |
| Don’t just say you have read books. | Đừng nói rằng bạn đã đọc những cuốn sách. |
| Show that through them you have learned to think better, to be a more discriminating and reflective person. Books are the training weights of the mind. | Hãy chứng tỏ rằng thông qua chúng bạn đã học cách tư duy tốt hơn, trở nên một người trầm tư hơn, phán đoán tốt hơn. |
| They are very helpful, but it would be a bad mistake to suppose that one has made progress simply by having internalized their contents. | Chúng rất hữu ích, nhưng sẽ là một sai lầm tồi tệ, nếu cho rằng người ta tiến bộ bằng cách đơn giản “ngốn” những cuốn sách. |
| One of two things will happen when you socialize with others. | Khi bạn giao tiếp với những người khác, một trong hai điều sẽ xảy ra. |
| You either become like your companions, or you bring them over to your own ways. | Hoặc là, bạn trở thành bạn đường của họ, hoặc là bạn kéo họ về với những quan điểm của mình. |
| Just as when a dead coal contacts a live one, either the first will extinguish the last, or the last kindle the first. | Hệt như khi một cục than đá tắt lửa tiếp xúc với một cục than đá còn lửa, thì hoặc là cục này dập tắt cục kia, hoặc ngược lại. |
| Great is the danger; so be circumspect on entering into personal associations, even and especially light-hearted ones. | Sự nguy hiểm là rất lớn. Do vậy, hãy thận trọng khi bước vào những giao tiếp cá nhân, và nhất là với những người nhẹ dạ. |
| Most of us do not possess sufficiently developed steadfastness to steer our companions to our own purpose, so we end up being carried along by the crowd. | Phần lớn chúng ta không có đủ sự vững chãi để mà lái bạn bè theo con đường của mình; do vậy, rốt cuộc ta bị đám đông lôi đi. |
| Our own values and ideals become fuzzy and tainted; our resolve is destabilized. | Những giá trị và lý tưởng của ta trở nên mờ nhạt và bị ô nhiễm. Quyết tâm của ta bị lung lay. |
| It’s hard to resist when friends or associates start speaking brashly. | Thật khó lòng cưỡng lại khi những người bạn của ta, hay những người đang hiện diện, khởi sự ăn nói xấc xược. |
| Caught off guard when our associates broach ignoble subjects, we are swept along by the social momentum. | Khi họ trượt vào những đề tài thấp kém, ta dễ bị mát cảnh giác, và bị lôi đi bởi sự thúc đẩy của xã hội. |
| It is the nature of conversation that its multiple meanings, innuendoes, and personal motivations move along at such a fast clip they can instantly shift in unwholesome directions, sullying everyone involved. | Bản chất của cuộc trò chuyện là sự đa nghĩa, những lời bóng gió của nó; và những động lực cá nhân của nó di chuyển quá nhanh, đến nỗi chúng có thể tức thì dịch chuyển sang những hướng không lành mạnh, làm ô nhiễm mọi thứ có liên quan. |
| So until wise sentiments are fixed into you as if they were instinct and you have thus acquired some power of self-defense, choose your associations with care and monitor the thrust of the conversations in which you find yourself. | Do vậy, cho đến khi những tình cảm minh triết đã gắn chặt vào bạn như thể chúng là bản năng, và bạn đã đạt được một sức tự vệ mạnh mẽ nào đó, thì hãy chọn những kẻ giao du một cách cẩn thận, và hãy giám sát cái chủ đề của cuộc trò chuyện mà trong đó bạn thấy mình đang rơi vào. |
| Generally, we’re all doing the best we can. | Thường thường, tất cả chúng ta đều đang làm cái tốt nhất mà chúng ta có thể. |
| When someone speaks to you curtly, disregards what you say, performs what seems to be a thoughtless gesture or even an outright evil act, think to yourself, “If I were that person and had endured the same trials, borne the same heartbreaks, had the same parents, and so on, I probably would have done or said the same thing. | Khi một ai đó nói với bạn một cách bất nhã; xem thường lời bạn nói; làm một cử chỉ có vẻ thiếu suy nghĩ, hay thậm chí một hành vi rất xấu ác, thì hãy tự nghĩ thầm: “Nếu mình là người đó - đã chịu đựng những thử thách, nỗi khổ tương tự, có bố mẹ tương tự, vân vân - thì có lẽ mình cũng đã làm, hay nói những điều tương tự”. |
| ” We are not privy to the stories behind people’s actions, so we should be patient with others and suspend our judgment of them, recognizing the limits of our understanding. | Ta không thấu hiểu những câu chuyện đằng sau những hành động của họ, do vậy ta nên kiên nhẫn với kẻ khác, và tạm đình chỉ những phán đoán của ta về họ, vì nhận thức được rằng sự hiểu biết của ta là có hạn. |
| This does not mean we condone evil deeds or endorse the idea that different actions carry the same moral weight. | Điều này không có nghĩa là ta bỏ qua những hành vi xấu ác, hay công nhận ý tưởng rằng, những hành động khác nhau đều mang trọng lượng như nhau về đạo đức. |
| When people do not act as you would wish them to, exercise the muscles of your good nature by shrugging your shoulders and saying to yourself “Oh well. | Khi người ta không hành động đúng như bạn mong muốn, thì hãy nhún vai tự nhủ thầm: “Ồ, thôi kệ!”. |
| ” Then let the incident go. | Và rồi, hãy để cho nó qua đi. |
| Try, also, to be as kind to yourself as possible. | Thêm nữa, hãy nhân ái với chính bạn càng nhiều càng tốt. |
| Do not measure yourself against others or even against your ideal self. | Đừng đo lường chính mình bằng cách so sánh với người khác, hay thậm chí với cái bản ngã lý tưởng của bạn. |
| Human betterment is a gradual, two-steps-forward, one-step-back effort. | Sự cải thiện của con người là một nỗ lực dần dần, “hai bước tiến, một bước lùi”. |
| Forgive others for their misdeeds over and over again. | Hãy tha thứ cho kẻ khác một cách lặp đi lặp lại, lần này sang lần nọ. |
| This gesture fosters inner ease. | Cử chỉ này sẽ bồi đắp sự bình an nội tại. |
| Forgive yourself over and over and over again. | Hãy tha thứ cho chính bạn, lặp đi lặp lại. |
| Then try to do better next time. | Rồi hãy cố làm tốt hơn trong lần sau. |
| To live a life of virtue, you have to become consistent, even when it isn’t convenient, comfortable, or easy. | Để sống một cuộc đời đức hạnh, bạn phải trở nên nhất quán, ngay cả khi bất tiện, không thoải mái hay không dễ dàng. |
| It is incumbent that your thoughts, words, and deeds match up. | Những ý tưởng, lời nói và hành động của bạn phải ăn khớp với nhau. |
| This is a higher standard than that held by the mob. | Đây là một tiêu chuẩn cao hơn tiêu chuẩn của đám đông. |
| Most people want to be good and try somewhat to be good, but then a moral challenge presents itself and lassitude sets in. | Phần đông người ta đều muốn tốt lành và phần nào cố trở nên tốt lành, nhưng rồi một thách thức đạo đức hiện lên và sự chán nản bắt đầu. |
| When your thoughts, words, and deeds form a seamless fabric, you streamline your efforts and thus eliminate worry and dread. | Khi những ý tưởng, lời nói và hành động của bạn tạo thành một chỉnh thể nhất quán, thì bạn làm cho nỗ lực của mình trở thành hợp lý, và như thế loại bỏ lo lắng và sợ hãi. |
| In this way, it is easier to seek goodness than to conduct yourself in a haphazard fashion or according to the feelings of the moment. | Trong cách này, thật dễ dàng tìm kiếm sự tốt lành, hơn là hành xử một cách tùy tiện, hay chạy theo những cảm xúc của khoảnh khắc đó. |
| When you free yourself of the distractions of shallow or illusory pleasures and devote yourself instead to your rightful duties, you can relax. | Khi bạn tự giải phóng mình ra khỏi những xao lãng của những lạc thú nông cạn hay viển vông, và thay vào đó hiến mình cho những bổn phận chính đáng thì bạn có thể thư giãn. |
| When you know you’ve done the best you can under the circumstances, you can have a light heart. | Khi biết rằng trong những hoàn cảnh nhất định, bạn đã làm cái tốt nhất mà mình có thể, thì bạn có thể có một tâm hồn thanh thản. |
| Your mind doesn’t have to moonlight, making excuses, thinking up alibis, defending your honor, feeling guilty or remorseful. | Tâm trí bạn không cần phải bày vẽ gì thêm, hay tìm cách biện bạch, bảo vệ danh dự của mình, và cảm thấy tội lỗi hay hối hận. |
| You can simply, cleanly, move on to the next thing. | Bạn có thể một cách giản dị, hoàn toàn di chuyển sang một điều khác. |
| It’s so simple really: If you say you’re going to do something, do it. | Quả thực, rất giản dị: Nếu bạn nói rằng, mình dự định làm một cái gì đó, thì hãy làm đi. |
| If you start something, finish it. | Nếu bạn bắt đầu một cái gì, hãy hoàn tất nó. |
| We are born into essential goodness, endowed with natural intuitions about what is good and worthy and what is not. | Chúng ta ra đời với sự tốt lành cốt tủy, được phú bẩm trực giác tự nhiên về cái gì thiện, cái gì ác, cái gì xứng đáng, cái gì không. |
| This endemic moral capacity must then be trained deliberately and systematically to bring out its best in full maturity. | Cái năng lực đạo đức bẩm sinh này, sau đó phải được rèn luyện một cách chủ tâm và có hệ thống, để đưa cái tốt nhất của nó đến chỗ chín muồi. |
| It is natural to want to be well-regarded by others, but you must gradually wean yourself from such dependence on the admiration or honor given or withheld by others. | Muốn được người khác nể trọng là điều tự nhiên thôi. Nhưng bạn phải dần tự giải phóng mình khỏi sự lệ thuộc vào sự thán phục hay vinh dự mà kẻ khác ban cho hay thu hồi lại. |
| In good fortune or adversity, it is the good will with which you perform deeds that matters—not the outcome. | Trong vận may hay nghịch cảnh, cái quan trọng là thiện chí, mà với nó bạn thực hiện những hành động của mình, chứ không phải là kết quả(108). |
| So take your attention off of what you think other people think and off of the results of your actions. | Vậy hãy thôi đừng chú ý đến những gì mà bạn cho rằng kẻ khác nghĩ, và thôi đừng quan tâm đến kết quả của những hành động của mình. |
| Defer instead to your original moral intuitions and follow them. | Thay vào đó, hãy tuân phục những trực giác đạo đức của bạn, và hãy làm theo chúng. |
| The untrained response to robbers and thugs and to those who otherwise err is outrage and retribution. | Sự đáp ứng của người không được huấn luyện - trước kẻ cướp, côn đồ và những ai sai trái - là phẫn nộ và trả đũa. |
| Wrongdoers need to be rightly understood to form the correct response to their behavior. | Cần phải hiểu đúng những kẻ làm điều sai trái để có đáp ứng thích đáng trước hành vi của họ. |
| The appropriate response to bad deeds is pity for the perpetrators, since they have adopted unsound beliefs and are deprived of the most valuable human capacity: the ability to differentiate between what’s truly good and bad for them. | Với những việc làm xấu thì sự đáp ứng phù hợp là lòng thương xót đối với những kẻ đã làm chúng, bởi vì họ đã tin theo những niềm tin không lành mạnh, và bị tước mất cái năng lực quý giá nhất của con người: khả năng phân biệt giữa cái gì thực sự tốt và xấu cho họ. |
| Their original moral intuitions have been distorted, so they have no chance at inner serenity. | Những trực giác đạo đức nguyên thủy của họ đã bị méo mó; do vậy họ không có cơ may nào để đạt tới sự thanh thản. |
| Whenever someone does something foolish, pity him rather than yield to hatred and anger as so many do. | Bất cứ khi nào một ai đó làm một cái gì đó rồ dại, hãy thương xót họ hơn là ghét và giận như nhiều người thường lắm. |
| We are only enraged at the foolish because we make idols of those things which such people take from us. | Chúng ta nổi giận với kẻ rồ dại, chỉ vì ta thần tượng hóa những sự thể mà những kẻ như thể lấy mất của chúng ta. |
| Virtue is our aim and purpose. | Đức hạnh là mục tiêu và mục đích của chúng ta. |
| The virtue that leads to enduring happiness is not a quid pro quo goodness. | Thứ đức hạnh dẫn đến hạnh phúc bền vững, không phải là một sự tốt lành có tính “vị lợi”. |
| (I’ll be good “in order to” get something. | Tôi sẽ hành thiện “để mà” đạt một cái gì đó. |
| ) Goodness in and of itself is the practice and the reward. | Sự tốt lành trong tự thân nó đã là cái phần thưởng rồi. |
| Goodness isn’t ostentatious piety or showy good manners. | Sự tốt lành không phải là lòng mộ đạo lòe loẹt và thể cách khoa trương. |
| It’s a lifelong series of subtle readjustments of our character. | Nó là một chuỗi những điều chỉnh tính cách của ta một cách tế nhị qua suốt đời người. |
| We fine-tune our thoughts, words, and deeds in a progressively wholesome direction. | Chúng ta điều chỉnh những ý tưởng, lời nói, và việc làm của ta theo một hướng ngày càng lành mạnh. |
| The virtue inheres in our intentions and our deeds, not in the results. | Đức hạnh vốn có sẵn, nội tại trong ý định và hành động của ta chứ không phải trong kết quả. |
| Why should we bother being good? To be good is to be happy; to be tranquil and worry-free. | Tại sao chúng ta phải trở nên tốt lành? Tốt lành là hạnh phúc, thanh thản, không âu lo. |
| When you actively engage in gradually refining yourself, you retreat from your lazy ways of covering yourself or making excuses. | Khi chủ động bắt tay vào việc dần dần tự thanh lọc mình, bạn sẽ không tự che đậy mình hay tự bào chữa. |
| Instead of feeling a persistent current of low-level shame, you move forward by using the creative possibilities of this moment, your current situation. | Thay vì cảm thấy xấu hổ, thấp kém, bạn tiến về phía trước, bằng cách sử dụng những khả tính sáng tạo của khoảnh khắc này, tình huống hiện nay của mình. |
| You begin to fully inhabit this moment, instead of seeking escape or wishing that what is going on were otherwise. | Bạn bắt đầu an trú trọn vẹn khoảnh khắc này, thay vì tìm cách trốn chạy hay mong ước rằng cái đang diễn tiến sẽ trở nên khác đi. |
| You move through your life by being thoroughlyin it. | Bạn di chuyển xuyên qua đời mình bằng cách ở trong nó một cách triệt để. |
| The virtuous life holds these as treasures: your own right action, your fidelity, honor, and decency. | Cuộc sống đức hạnh ôm giữ những cái sau đây như là những kho báu: hành động đúng, sự trung thành, danh dự, và sự đứng đắn của bạn. |
| Virtue is not a matter of degree, but an absolute. | Đức hạnh không có nhiều cấp độ, mà là một cái tuyệt đối. |
| Pursue the good ardently. | Hãy theo đuổi cái tốt lành một cách nồng nhiệt. |
| But if your efforts fall short, accept the result and move on. | Nhưng nếu những nỗ lực của bạn không đưa bạn tới đích, thì hãy chấp nhận những kết quả, và tiến lên. |
| This is our predicament: Over and over again, we lose sight of what is important and what isn’t. | Đây là cảnh ngộ của chúng ta: Một cách lặp đi lặp lại, chúng ta không biết cái gì quan trọng, và cái gì không. |
| We crave things over which we have no control, and are not satisfied by the things within our control. | Chúng ta thèm muốn những cái mà chúng ta không kiểm soát được, và không thỏa mãn với những cái ở bên trong tầm kiểm soát của mình. |
| We need to regularly stop and take stock; to sit down and determine within ourselves which things are worth valuing and which things are not; which risks are worth the cost and which are not. | Chúng ta cần phải đều đặn dừng lại và trù tính; hãy ngồi xuống xác định xem cái gì là quan trọng, đáng làm, và cái gì không; những mạo hiểm nào bõ công, và những mạo hiểm nào không. |
| Even the most confusing or hurtful aspects of life can be made more tolerable by clear seeing and by choice. | Ngay cả những khía cạnh dễ gây bối rối và tổn thương nhất cũng có thể biến thành chịu đựng được, bằng việc nhìn rõ sự thể và bằng sự chọn lựa. |
| Rationality isn’t everything. | Lý tính không phải là tất cả. |
| There are many domains of life to which it lacks access. | Có những lĩnh vực của cuộc sống mà nó không vươn tới được. |
| The greatest mysteries of existence exceed its reach. | Những huyền nhiệm của hiện hữu nằm ngoài tầm với của nó(109). |
| Still our reason is the best faculty we have to safeguard our integrity. | Mặc dù vậy, lý tính là quan năng tốt nhất mà ta có, để bảo vệ, gìn giữ sự toàn vẹn của ta. |
| Most people do not understand the correct use of arguments by inference and the proper use of logical forms, so they conduct themselves in a random, overly reactive, or muddled fashion and are easily misled. | Đa phần người ta không biết cách suy luận; cũng không biết dùng những hình thức logic một cách thích hợp; do vậy, họ hành xử một cách tùy tiện, vô nguyên tắc, phản ứng quá đà hay lộn xộn, và dễ dàng bị dẫn đi sai đường. |
| Clear thinking is not a bloodless art. Reason’s job is to critically test our conjectures, both our interpretations and our method of arriving at them. | Tư duy minh bạch không phải là một nghệ thuật thiếu sức sống, công việc của lý tính là trắc nghiệm một cách phê phán những suy đoán của ta, cả những thuyết minh lẫn những phương pháp dùng để đi tới chúng. |
| Reason is not an end but an indispensable instrument. | Lý tính không phải là một cứu cánh, mà là một công cụ cần thiết. |
| Questions are the engines of reason. | Những câu hỏi là những động cơ của lý tính. |
| Thus you need to learn how to frame questions sensibly, rather than emotionally. | Như thế, bạn cần phải học cách đặt những câu hỏi một cách hợp lý tính, hơn là có tính cảm xúc. |
| If your ability to think clearly is compromised, your moral life can become fuzzy and equivocal. | Nếu khả năng tư duy của bạn bị tổn hại, thì cuộc sống đạo đức trở nên mờ mịt và mập mờ, nước đôi. |
| Reason can distinguish error from truth and a deep truth from a petty one. | Lý tính có thể phân biệt sự sai lầm với chân lý, và một chân lý sâu xa với một chân lý nhỏ nhặt. |
| The marks of good reasoning are clarity, consistency, rigor, precision of definitions, and avoidance of ambiguity. | Những dấu hiệu của lý luận tốt là sự sáng sủa, sự nhất quán, sự nghiêm ngặt, sự chính xác của những định nghĩa, và việc tránh sự hàm hồ, tối nghĩa. |
| Hasten to your training in clear thinking so you can confidently enter a complex argument and not be thrown by it. | Hãy mau mau rèn luyện cách tư duy rõ ràng, để bạn có thể tự tin bước vào một cuộc tranh luận phức tạp, và không bị ném ra khỏi nó. |
| Your relentless pursuit of wisdom postpones your actually possessing it. | Nếu bạn theo đuổi sự minh triết một cách liên miên, thì bạn trì hoãn việc sở hữu nó. |
| Quit chasing after tonics and new teachers. | Hãy từ bỏ việc đuổi theo những liều thuốc bổ và những vị thầy mới. |
| The latest fashionable sage or book or diet or belief doesn’t move you in the direction of a flourishing life. | Vị hiền nhân, cuốn sách, chế độ ăn kiêng, hay niềm tin mới nhất… không đưa bạn về hướng của một cuộc sống phát đạt. |
| You do. | Chính bạn làm cái đó. |
| Renounce externals once and for all. | Hãy từ bỏ những cái ngoại tại, một lần cho tất cả. |
| Practice self-sufficiency. | Hãy thực hành sự độc lập. |
| Don’t remain a dependent, malleable patient: Become your own soul’s doctor. | Đừng cứ mãi là một bệnh nhân lệ thuộc, dễ nhào nặn: Hãy trở thành vị y sĩ của chính linh hồn mình. |
| Regardless of what is going on around you, make the best of what is in your power, and take the rest as it occurs. | Bất kể cái gì đang diễn ra xung quanh bạn, hãy tận dụng cái nằm trong quyền lực của mình, và chấp nhận phần còn lại như nó xảy ra. |
| Practice having a grateful attitude and you will be happy. | Hãy thực tập có một thái độ biết ơn, và bạn sẽ hạnh phúc. |
| If you take a broad view of what befalls each person and appreciate the usefulness of things that happen, it is natural to give thanks to the Ultimate for everything that happens in the world. | Nếu bạn có một quan điểm rộng rãi về những cái xảy ra cho mỗi người và nhận rõ sự hữu ích của những sự thể xảy ra, thì thật là tự nhiên để mà nói lời cám ơn với Cái tối hậu về mọi sự xảy ra trên thế gian này. |
| Take care not to casually discuss matters that are of great importance to you with people who are not important to you. | Hãy cẩn thận, đừng tùy tiện thảo luận những vấn đề tối quan trọng với những người không quan trọng với bạn. |
| Your affairs will become drained of preciousness. | Những vụ việc của bạn sẽ trở nên mất hết sự quý giá. |
| You undercut your own purposes when you do this. | Bạn xói mòn những mục đích của mình khi làm thế. |
| This is especially dangerous when you are in the early stages of an undertaking. | Điều này đặc biệt nguy hiểm khi bạn ở những giai đoạn đầu của một công trình. |
| Other people feast like vultures on our ideas. | Những người khác, giống như những con kền kền, biến những ý tưởng của chúng ta thành bữa tiệc của họ. |
| They take it upon themselves to blithely interpret, judge, and twist what matters most to you, and your heart sinks. | Họ sung sướng, thoải mái thuyết minh, phán đoán, và bóp méo cái quan trọng nhất đối với ta. |
| Let your ideas and plans incubate before you parade them in front of the naysayers and trivializers. | Hãy để cho những ý tưởng và kế hoạch được “ấp trứng” trước khi bạn “điều hành” chúng ra đằng trước những “kẻ nói không” và những kẻ chuyên biến mọi sự nghiêm túc thành ra điều vặt vãnh. |
| Most people only know how to respond to an idea by pouncing on its shortfalls rather than identifying its potential merits. | Đa phần người ta chỉ biết đáp ứng lại một ý tưởng bằng cách vồ lên những khuyết điểm, hơn là nhận diện những ưu điểm tiềm năng của nó. |
| Practice self-containment so that your enthusiasm won’t be frittered away. | Hãy rèn luyện tính độc lập để mà nhiệt huyết của bạn sẽ không bị phung phí. |
| All human beings seek the happy life, but many confuse the means—for example, wealth and status—with that life itself. | Mọi con người đều tìm kiếm cuộc sống hạnh phúc, nhưng nhiều người lẫn lộn những phương tiện - thí dụ, của cải và địa vị - với cuộc sống đó. |
| This misguided focus on the means to a good life makes people get further from the happy life. | Sự tập trung sai lầm trên những phương tiện cho một cuộc sống tốt, khiến người ta càng xa cuộc sống hạnh phúc(110). |
| The really worthwhile things are the virtuous activities that make up the happy life, not the external means that may seem to produce it. | Những điều thực sự xứng đáng chính là những hoạt động nhân đức vốn cấu thành cuộc sống hạnh phúc, chứ không phải là những phương tiện bên ngoài mà có vẻ như tạo ra nó. |
| Every habit and faculty is preserved and increased by its corresponding actions: The habit of walking makes us better walkers, regular running makes us better runners. | Mọi thói quen, năng lực đều được duy trì và tăng cường bởi những hành động tương ứng của nó. Thói quen đi bộ, khiến ta trở thành người đi bộ tốt hơn. Thói quen chạy, khiến ta chạy tốt hơn. |
| It is the same regarding matters of the soul. | Đối với linh hồn, cũng y như vậy. |
| Whenever you are angry, you increase your anger; you have increased a habit and added fuel to a fire. | Bất cứ khi nào bạn giận, bạn tăng cường cơn giận của mình. Bạn đã tăng cường một thói quen và đổ thêm dầu vào lửa. |
| If you don’t want an angry temper, then don’t feed the habit. | Nếu bạn không muốn có một tính khí dễ nóng giận thì đừng nuôi thói quen đó. |
| Give it nothing to help its increase. | Đừng tạo điều kiện cho nó gia tăng. |
| Be quiet at first and reckon the days in which you have not been angry. | Ban đầu, hãy âm thầm ước lượng số ngày mà trong đó bạn không giận. |
| “I used to be angry every day; now every other day; then every third and fourth day.” | “Tôi thường giận mọi ngày. Bây giờ, cách một ngày, rồi cách ba bốn ngày”. |
| As time goes on, the habit is first weakened and is then eventually overridden by a wiser response. | Theo thời gian, trước tiên thói quen yếu dần, và sau cùng được thay thế bởi một đáp ứng khôn ngoan hơn. |
| Caretake this moment. | Hãy chăm sóc khoảnh khắc này(111). |
| Immerse yourself in its particulars. | Hãy chú tâm đến những sự thể đặc thù của nó. |
| Respond to this person, this challenge, this deed. | Hãy đáp ứng lại người này, thách thức này, việc làm này. |
| Quit the evasions. | Hãy từ bỏ những trốn tránh. |
| Stop giving yourself needless trouble. | Hãy ngừng tạo cho bạn sự rắc rối không cần thiết. |
| It is time to really live; to fully inhabit the situation you happen to be in now. | Đã đến lúc thực sự sống, trọn vẹn an trú trong cái tình huống mà bây giờ bạn đang ở. |
| You are not some disinterested bystander. | Bạn không phải là một kẻ bàng quan, ngoại cuộc. |
| Participate. | Hãy tham dự. |
| Exert yourself. | Hãy nỗ lực. |
| Respect your partnership with providence. | Hãy tôn trọng sự hợp tác của bạn với Thiên ý. |
| Ask yourself often, How may I perform this particular deed such that it would be consistent with and acceptable to the divine will? Heed the answer and get to work. | Hãy thường xuyên tự hỏi: Tôi phải thực hiện việc làm đặc thù này ra sao để tôi sẽ nhất quán với, và có thể được chấp nhận bởi Thiên ý? Hãy lắng nghe câu trả lời và bắt tay vào việc. |
| When your doors are shut and your room is dark, you are not alone. | Khi những cửa lớn đã đóng và căn phòng bạn trở nên tối tăm, bạn không cô độc. |
| The will of nature is within you as your natural genius is within. | Ý chí của tự nhiên vẫn ở bên trong bạn, như năng khiếu tự nhiên của bạn vẫn ở bên trong. |
| Listen to its importunings. | Hãy lắng nghe những thỉnh cầu khẩn cấp của nó. |
| Follow its directives. | Hãy làm theo những chỉ đạo của nó. |
| As concerns the art of living, the material is your own life. | Cái chất liệu của nghệ thuật sống là chính cuộc đời bạn. |
| No great thing is created suddenly. | Không có cái gì vĩ đại mà được tạo ra một cách đột ngột. |
| There must be time. | Phải có thời gian. |
| Give your best and always be kind. | Hãy trao tặng cái tốt nhất của bạn và hãy luôn nhân ái. |
(94) Sử gia Richard B. Morris vào năm 1973 đã xác định được 7 vị sau đây là những người sáng lập quan trọng: John Adams, Benjamin Franklin, Alexander Hamilton, John Jay, Thomas Jefferson, James Madison, và George Washington (Theo Wikipedia).
(95) Nghĩa là làm điều tốt vì thấy nó tốt, chứ không chờ đợi một kết quả nào.
(96) Như vậy, nhờ “tiếng kêu của linh hồn” mà ta mới nhận ra được cái bất ổn của đời ta và bắt đầu phản tỉnh. Chính sự phản tỉnh sẽ dẫn đến sự tự tri. Bình thường, cuộc sống thường nhật với rất nhiều bận rộn, lo toan, nên tiếng kêu ấy dễ bị khuất lấp, khiến ta có thể tưởng lầm rằng đời ta “êm thấm”. Nhưng một biến cố lớn sẽ gây ấn tượng mạnh mẽ, và khi ấy tiếng kêu sẽ được nghe rõ hơn. Vì vậy, trong một điều kiện nào đó (chẳng hạn, đối với người có tâm hồn mạnh mẽ) thì sự khủng hoảng có thể là một cơ hội rất tốt cho sự tăng trưởng tâm linh.
(97) Gợi nhớ đến Socrates: “Tôi chỉ biết một điều, đó là tôi không biết gì cả”.
(98) Câu này hơi tối nghĩa? “Sự tò mò đầy phấn khích” về cái gì? Có lẽ, ý của Epictetus là “sự tò mò đầy phấn khích” về những điều có liên quan đến sống đời minh triết. Nhưng nếu “tò mò” về những cái “vặt vãnh” thì cần phải tránh xa!
(99) Bản tiếng Anh – To do anything well, you must have the humility to bumble around a bit, to follow your nose, to get lost, to goof. Chúng tôi dịch sát nguyên văn, nhưng chưa hiểu rõ ý của tác giả.
(100) The flourishing life: Cuộc sống phát đạt, thịnh vượng. Chữ “phát đạt” trong tiếng Việt thường nói về khía cạnh vật chất, nhưng trong ngữ cảnh này, nó nhấn mạnh khía cạnh tinh thần nhiều hơn.
(101) Một ý tưởng rất hiện đại, nhưng hóa ra đã được thốt ra từ thời cổ đại! Thế nào là “diễn kịch”? Thứ nhất, nó không thực. Thứ hai, nó có động cơ là để gây ấn tượng tốt đẹp đến kẻ khác.
(102) Quy ước: “Những điều quy định mà người ta đã thỏa thuận với nhau về một vấn đề nào đó”. Thí dụ: phong tục, tập quán của một vùng, một cộng đồng. Mỗi xã hội, mỗi thời đại đều có những quy ước riêng. Bản chất của quy ước là không phải tự nhiên mà do con người đặt ra. Ưu điểm của quy ước là tạo cho xã hội một trật tự, một sự nhất trí nào đó. Nhược điểm của nó là tạo ra một “cái khung” chật hẹp, bắt buộc ai cũng phải ở trong dó. Quy ước, do vậy, có tính “máy móc”, cào bằng, đánh mất hết tính sáng tạo và tự do cá nhân. Đơn cử trường hợp “Tam cương, ngũ thường” của Nho giáo trong chế độ phong kiến trước đây. Một mặt, nó góp phần đắc lực trong việc duy trì trật tự xã hội. Nhưng mặt khác, nó bóp nghẹt con người – vì nó giam nhốt cá thể trong một “cái khung” quá chật, chẳng khác chi một nhà tù. Do vậy, đối với những tâm hồn sáng tạo thì việc đầu tiên phải làm, là hiểu được bản chất, giá trị và sự hạn chế của quy ước. Kẻ minh triết, họ sống nương theo quy ước nhưng không nô lệ vào quy ước.
(103) Hiện trạng: nguyên trạng.
(104) Tại sao? Bởi vì chúng chỉ là những “quy ước” chung chung, khó có thể áp dụng riêng cho từng cá nhân cụ thể.
(105) Có thể nói cách khác: “Chỉ nên tin cậy chính mình”. Câu nói này có ưu điểm là tránh bị lung lạc bởi dư luận của kẻ khác. Tuy nhiên, theo thiển ý, ta “chỉ nên tin cậy chính mình” khi nào ta xác tín chắc chắn rằng “ta là một kẻ đáng tin cậy”. Sau khi tự rèn luyện để có một bản lãnh nào đó, thì mới nên tin cậy chính mình. Nếu không, tốt nhất là nên xin lời khuyên của những người mình có thể tin cậy được.
(106) Những người theo chủ nghĩa Khắc kỷ không phản đối sự thành công thế tục, nhưng họ chỉ xem nó là thứ yếu.
(107) Đây là một quan niệm trái ngược với quan niệm thông thường. Theo thiển ý, quan niệm này chỉ đúng đối với những người đã được rèn luyện và đã làm chủ được bản thân. Đối với những kẻ “phàm phu” như chúng ta, thì hạnh phúc còn lệ thuộc khá nhiều vào sự thành công hay thất bại trong cuộc đời.
(108) Chú trọng thiện ý của hành động hơn là kết quả của hành động, nhưng thế nào là “thiện ý”? Phải chăng những cuộc “thánh chiến” thời Trung cổ đều phát xuất từ “thiện ý” của những con chiên, là “diệt trừ quỷ Satan để mở rộng nước Chúa”? Và kết quả là hàng triệu người đã bị tàn sát – phải chăng đó là “hành vi đạo đức”? Do vậy, ta phải định nghĩa, xác định rõ ràng thế nào là “thiện ý”. Nếu chỉ cần “thiện ý” mà không quan tâm đến kết quả thì đã đủ chưa? Phải chăng thiện ý phải đi đôi với những biện pháp thích hợp để có kết quả tốt, nhất là về mặt đạo đức, vẫn là phương án tối ưu?
(109) Bạn đọc lưu ý: Epictetus tuy xem trọng “lý tính”, nhưng không quá “duy lý” như nhiều triết gia khác; bởi vì, ông hiểu rằng lý tính có những giới hạn của nó, và có những huyền nhiệm mà lý tính không vươn tới được. Chưa kể, đã có những giai đoạn lịch sử mà trong đó “lý tính” bị giản lược thành một phương pháp tư duy logic, theo nghĩa nông cạn và manh mún nhất của từ logic. Nó gạt bỏ, xem là vô giá trị tất cả những gì nằm ngoài sự nhận biết của “lý trí’.
(110) Phương tiện là nhằm đạt tới cứu cánh. Do vậy, trước hết người ta chạy đuổi để có phương tiện. Trong cuộc chạy đuổi này, người ta quên mất cứu cánh! Đó là cái vòng lẩn quẩn khiến cho con người suốt đời chạy đuổi theo phương tiện, và họ cứ tưởng đó là cứu cánh. Do sự sai lầm này mà càng đi tìm hạnh phúc, con người càng xa hạnh phúc!
(111) Rất gần với khái niệm “an trú trong hiện tại”, rất phổ biến hiện nay. Thế nào là “an trú trong hiện tại”? Thông thường, chúng ta thường “nhớ nghĩ về quá khứ’ và “lo lắng cho tương lai”, và bỏ quên cái đang diễn ra trong hiện tại. Hệ quả là chúng ta không bao giờ “sống trong hiện tại”. Quá khứ là cái đã qua, tương lai là cái chưa tới – nhưng nếu ta chỉ nghĩ về quá khứ và ưu tư về tương lai thì ta “đang sống” ở đâu? Không ở đâu cả! Mà nếu ta không sống ở đâu cả thì có khác gì ta không hiện hữu! Cho nên các bậc giác ngộ thường nhắc nhở ta, hãy trở về hiện tại để “tiếp xúc với sự sống” – vì nói cho cùng thì sự sống chỉ nằm trong hiện tại! (Xin đọc Tiếp xúc với sự sống của Nhất Hạnh).